Εισαγωγή

Το Σουφλί είναι γνωστό σε όλη την Ελλάδα για τα φημισμένα μεταξωτά του. Η μικρή κωμόπολη του Έβρου έχει συνδέσει την ιστορία της με τη σηροτροφία, την εκτροφή δηλαδή του μεταξοσκώληκα, την καλλιέργεια των μουριών, την παραγωγή κουκουλιών και μεταξωτού νήματος υψηλής ποιότητας, καθώς και τη δημιουργία μοναδικών μεταξωτών ειδών από αυτήν.

Κατά το παρελθόν (περίπου στις αρχές του 1880), το Σουφλί εξελίχθηκε στο κατεξοχήν σηροτροφικό κέντρο του τότε Βιλαετιού της Ανδριανούπολης, όπου οι κάτοικοί του ασχολούνταν με το μετάξι είτε ως παραγωγοί (οι εκτάσεις πέριξ της πόλης είχαν μετατραπεί σε ένα απέραντο μορεώνα) είτε ως εργάτες στα εργοστάσια είτε ως έμποροι. Για πολλές δεκαετίες, η σηροτροφία συνέβαλλε στο να αποτελέσει ένα σημαντικό οικονομικό, πολιτικό και πολιτισμικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής.

Αυτή η ενασχόληση με όλο το φάσμα των εργασιών από την εκτροφή του μεταξοσκώληκαέως την επεξεργασία του νήματος από το κουκούλι και την παραγωγή μεταξιού δημιούργησε μια μοναδική παράδοση που χάνεται στα βάθητου χρόνου, τότε που το Σουφλί παλλόταν στους ρυθμούς του. Όλη η οικογένεια απασχολείτο με την εκτροφή του μεταξοσκώληκα. Το μεγαλύτερο μέρος του σπιτιού διαμορφωνόταν ειδικά για τις ανάγκες της σηροτροφίας. Αυτή η χαρακτηριστική αρχιτεκτονική μορφή αποτυπωνόταν στα εντυπωσιακά κουκουλόσπιτα (πρόκειται για κεραμοσκεπή κτίρια που προορίζονταν αποκλειστικά για την εκτροφή του μεταξοσκώληκα, όπου τα δωμάτια κατοίκησης περιορίζονταν στην άκρη και στον όροφο δημιουργούνταν μεγάλοι και άνετοι χώροι, όπως η σάλα και το κελάρι, με σκοπό να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες της σηροτροφίας). Παράλληλα αναπτύχθηκαν βιοτεχνίες, με σημαντικότερη τεκμηρίωση εκείνης της περιόδου τοεργοστάσιο Τζιβρέ που κάπνιζε επί 60 χρόνια, ξυπνώντας μνήμες από την εποχή που το μετάξι πρωταγωνιστούσε στη ζωή των κατοίκων.

Αυτή η παράδοση κατόρθωσε να διασωθεί και ναδιατηρηθείτόσο ως πολιτιστικό αγαθό (σημαντική η συμβολή των μουσείων και των συλλόγων της πόλης του Σουφλίου) όσο και ως οικονομική δραστηριότητα. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια σημαντική προσπάθεια σύνδεσής της με τη σύγχρονη εποχή, ανοίγοντας νέες προοπτικές που δημιουργεί η αναθέρμανση του ενδιαφέροντος για την παραγωγή υψηλής ποιότητας προϊόντων μεταξιούμέσα από στοχευμένες και συντονισμένες δράσεις με στόχο την εκ νέου ανάδειξη της σηροτροφίας στην περιοχή. Κεντρικός στόχος αποτελεί το Σουφλί να διεκδικήσει εκ νέου τη θέση που κατέκτησε στο παρελθόν όταν μεγάλοι οίκοι της Ευρώπης προμηθεύονταν το κουκούλι και το μετάξι του.

Στο πλαίσιο αυτό, μεταξύ πολλών άλλων προσπαθειών, ο Σύλλογος Φίλων Μετάξης «Η Χρυσαλλίδα» διεκδίκησε και ανέλαβε πρόσφατα τη διεξαγωγή «στην Πόλη του Μεταξιού» του 10ου Διεθνούς Συνεδρίου Σηροτροφίας.

1. Ενταξη Του Μεταξιού Του Σουφλίου Στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς Της Ελλάδας

Όπως περιγράφηκε, η ιστορία τουΣουφλίου είναι άμεσασυνυφασμένη με την παραγωγή μεταξιού, η οποία χρονολογείται από τον 17ο αιώνα. Για δεκαετίες, ητέχνη της μεταξουργίαςσυνέθεσεσε μεγάλο βαθμό την ιστορική και πολιτιστική ταυτότητα του Σουφλίου, που επεκτείνεται από τον παραδοσιακό τρόπο ζωής των κατοίκων του έως την τοπική αρχιτεκτονική.

Η παράδοση του μεταξιού στο Σουφλίεμπεριέχειμια ιδιαίτερη πολιτιστική αξία και αποτελεί πηγή υπερηφάνειας για τους κατοίκους του, οι οποίοι, με αγάπη και μεράκι, αγωνίζονται να την διατηρήσουν και να την αναδείξουνως συστατικό κομμάτιτου πλούσιου πολιτιστικού αποθέματος όχι μόνο της περιοχής αλλά και της χώρας μας.

Ιδιαίτερη ώθηση σε αυτή την προσπάθεια θα μπορούσε να δώσει η ένταξη της Σουφλιώτικης Τέχνης του Μεταξιού στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ελλάδας. Η θεσμική αναγνώριση αυτής της παράδοσης θα επέφερε σημαντικά οφέλη για την τοπική κοινωνία. Σε αναπτυξιακό επίπεδο, θα συνδράμει στην ενίσχυση του προφίλ του Σουφλίου ως εναλλακτικού και ποιοτικού προορισμού, προσελκύοντας επισκέπτες από όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου που ενδιαφέρονται να γνωρίσουν την ιδιαίτερη μορφή τέχνης του μεταξιού. Παράλληλα,θα συμβάλλει περαιτέρω στην αύξηση της αναγνωρισιμότητας των τοπικών μεταξωτών, τα οποία ήδη διεκδικούν τη δική τους θέση στη διεθνή αγορά τωνπροϊόντων μεταξιού, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό τη τοπική οικονομία και απασχόληση.Στο κομμάτι του πολιτισμού, η διαφύλαξη της Σουφλιώτικης Τέχνηςτου Μεταξιού θα μπορέσει να προστατεύσει αυτή την πολύτιμη πολιτιστική κληρονομία της περιοχήςδιασφαλίζοντας τη απρόσκοπτη μετάδοσήτης στις μελλοντικές γενιές του τόπου μας.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, θα επιθυμούσαμε την τεχνική σας στήριξη στην προσπάθειά μας να υποβάλλουμε αίτηση ένταξης στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας. Λόγω της πληθώρας ιστορικών τεκμηρίων, είμαστε πεπεισμένοι για την επιτυχία του εγχειρήματος ωστόσο απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η ορθή προετοιμασία του σχετικού φακέλου και για το λόγο αυτό προσδοκούμε στην δική σας συμβολή.

Σε κάθε περίπτωση, πιστεύουμε ότι θα είναι μια σημαντική ευκαιρία για εμάς να μοιραστούμε τις δικές μας ιστορίες και παραδόσεις και γενικότερα να αναδείξουμε όλα εκείνα τα στοιχεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

2. Δημιουργια Σηροτροφικου Παρκου Στο Σουφλι

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αναθέρμανση του ενδιαφέροντος για την παραγωγή υψηλής ποιότητας προϊόντων μεταξιού Σουφλίου, επαναφέροντας μνήμες από το ένδοξο παρελθόν του. Ωστόσο, βασικός ανασταλτικός παράγοντας για την περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου αποτελεί η έλλειψη υποδομών και η αδυναμία εξασφάλισης της πρώτης ύλης σε ποσότητες και ποιότητες που να αντιστοιχούν στις απαιτήσεις της εξειδικευμένης αυτής αγοράς.

Η δημιουργία ενός Σηροτροφικού Πάρκου στα γεωγραφικά όρια του Δήμου Σουφλίου μπορεί να συντελέσει καταλυτικά στην ενίσχυσητης τοπικής σηροτροφίας και μεταξουργίας και κατ’ επέκταση στην ανάκαμψη της αγροτικής οικονομίαςστην ευρύτερη περιοχή. Ο πρωταρχικός σκοπός του Πάρκου Σηροτροφίας είναι πολύπλευρος και περιλαμβάνει διάφορους στόχους που σχετίζονται εν γένει με τη σηροτροφία και την παραγωγή μεταξιού, συγκεκριμένα:

• Συμβολή στους στόχους της νέας Κ.Α.Π. για μια βιώσιμη γεωργία. Εκ της φύσεώς της, η σηροτροφία αποτελεί μια οικολογική και βιώσιμη καλλιέργεια καθώς κατά την ανάπτυξη των μορεώνων(αναπόσπαστο κομμάτι της εκτροφής του μεταξοσκώληκα) δεν χρησιμοποιούνται καθόλου εντομοκτόνα και αποφεύγονται χημικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα.
• Συμβολή στην ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων από τις επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής. Η φύτευση μορεώνων μπορεί να αποτελέσει ασπίδα ανάσχεσης μιας πυρκαγιάς, λόγω του ότι οι μουριές διατηρούν τα πράσινα φύλλα τους και συγκρατούν υγρασία ακόμη και κατά την περίοδο του θέρους, παράγοντες που μπορούν να επιβραδύνουν την επέκταση της φωτιάς, όπως εξάλλου παρατηρήθηκε κατά τις περσινές καταστροφικές πυρκαγιές που έπληξαν την περιοχή.
• Στήριξη της έρευνας και ανάπτυξης γύρω από τη σηροτροφία. Τα Πάρκα Σηροτροφίας μπορούν να στεγάσουν ειδικές εγκαταστάσεις και να φιλοξενήσουν προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης σε επιστημονικά πεδία όπως η μελέτη γύρω από τους μεταξοσκώληκες, η καλλιέργεια της μουριάς και οι τεχνολογίες παραγωγής μεταξιού, με στόχο την αναβάθμιση ολόκληρου του φάσματος της αλυσίδας της σηροτροφίας.
• Στήριξη της επαγγελματική κατάρτισης των απασχολούμενων με τη σηροτροφία. Τα Πάρκα Σηροτροφίας μπορεί να αποτελέσουν επίσης χώρο εφαρμογής προγραμμάτων κατάρτισης με εργαστήρια, ενημερωτικά σεμινάρια και συνέδρια για την εκπαίδευση αγροτών, επιχειρηματιών και ατόμων που ενδιαφέρονται για τη σηροτροφία, με στόχο τη διάχυση της γνώσης σε όλα τα στάδια της σηροτροφικής διαδικασίας, από την εκτροφή μεταξοσκώληκα, την καλλιέργεια της μουριάς έως την ύφανση μεταξιού, μεταφέροντας καλές πρακτικές για όσους δραστηριοποιούνται ή επιθυμούν να εισέλθουν στην παραγωγή και τη βιομηχανία μεταξιού.Η δυνατότητα αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία δεδομένης της σχεδιαζόμενης λειτουργίας στο Σουφλί του ΔΙΕΚ Σηροτροφίας.
• Ενίσχυση της τοπικής επιχειρηματικότητας. Η δημιουργία του Πάρκου μπορεί να δώσει μια νέα ώθηση σε ότι αφορά την ενασχόληση με την σηροτροφία, τόσο στο στάδιο της πρωτογενούς παραγωγής (καλλιέργεια μουριάς, εκτροφή μεταξοσκώληκα) όσο και με την παραγωγή και εμπορία μεταξιού (ίδρυση νέων επιχειρήσεων και επέκταση κύκλου εργασιών υφιστάμενων). Ειδικά για το τελευταίο, ο χώρος του Πάρκου μπορεί να παρέχει μια πλατφόρμα για τους ντόπιους σηροτρόφους και μεταξουργούς να επιδείξουν τη δεξιοτεχνία και τα προϊόντα τους και να προσελκύσουν δυνητικούς αγοραστές, μέσω της σύναψης νέων συμφωνιών.

Συνοψίζοντας, η δημιουργία του Σηροτροφικού Πάρκου μπορεί να αποτελέσει ένα νέο πεδίο συνεργασίας μεταξύ του Δήμου, της Ακαδημαϊκής Κοινότητας (Δ.Π.Θ.) και του αγροτικού και επαγγελματικού κόσμου αλλά και ένα βασικό μοχλό για την απογείωση του κλάδου της σηροτροφίας και μεταξουργίας της περιοχής, ένα κλάδο που είναι ταυτισμένος με την έννοια της αειφόρου ανάπτυξης και την ταυτότητα της περιοχής.

3. Διοργανωση Ετησιου Φεστιβαλ Μεταξιου

Ένα από τα βασικότερα στοιχήματα της περιοχής μας σε ό,τι αφορά το κομμάτι του τουρισμού αποτελεί η ενσωμάτωση της πλούσιας πολιτιστικής μας κληρονομιάς στο τουριστικό προϊόν του Δήμου Σουφλίου με στόχο την αύξηση της τουριστικής κίνησης, την προώθηση των τοπικών προϊόντωνκαι την τόνωση συνολικά της τοπικής οικονομίας.

Μεταξύ άλλων δράσεων και εκδηλώσεων που ενδύουν το πολιτιστικό πρόγραμμα του Δήμου μας, σε αυτό θα πρέπει να προστεθεί η πραγματοποίηση ενός θεματικού γεγονότος με επίκεντρο το μετάξι.

Ένα Φεστιβάλ Μεταξιού έχει σκοπό να γιορτάσει, να προβάλεικαι να αναδείξει την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά που σχετίζεται με την παραγωγή μεταξιού σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Η δυνατότητα πραγματοποίησης ενός τέτοιου Φεστιβάλ Μεταξιού σε ετήσια βάση στο Σουφλί τεκμηριώνεται κυρίως από το γεγονός ότιτο Σουφλί αποτελεί από τις ελάχιστες περιπτώσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο που κατόρθωσε να διατηρήσει σε τόσο μεγάλο βαθμό την παράδοση του μεταξιού, όπως αυτό αποτυπώνεται στην λαογραφία, την εμπορική δραστηριότητας της περιοχής και την τοπική αρχιτεκτονική.

Το Φεστιβάλ Μεταξιού μπορεί να καθιερωθεί ως ένας καλοκαιρινός θεσμός που θα συντονίζεται χρονικά με τις βασικές καλλιεργητικές και παραγωγικές δραστηριότητες που συνθέτουν τον κύκλο του μεταξιού και θα είναι αποτέλεσμα μιας ευρύτερης συλλογικής προσπάθειας που θα εμπλέκει θεσμικούς φορείς, πολιτιστικούς συλλόγους, τις επιχειρήσεις και ολόκληρη την τοπική κοινωνία.

Ως προς το περιεχόμενο του Φεστιβάλ, αυτό μπορεί να περιλαμβάνει πολιτιστικές δράσεις και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις σε όλη την επικράτεια του Δήμου Σουφλίου που θα αναδεικνύουν την άυλη και υλική πολιτιστική κληρονομία γύρω από το μετάξι και θα φέρουν τους επισκέπτες σε επαφή με σημαντικές πτυχές της ιστορίας και της πολιτιστικής παράδοσης της περιοχής. Μπορεί επίσης να περιλαμβάνει και εκπαιδευτικά στοιχεία, προσφέροντας εργαστήρια, επιδείξεις και ημερίδες και οργανωμένες ξεναγήσεις για την ενημέρωση του κοινού σχετικά με τη διαδικασία παραγωγής μεταξιού, την πολιτιστική του σημασία και τις ενέργειες για τη διατήρηση των παραδοσιακών τεχνικών. Τέλος, μπορεί να προωθήσει την τόνωση της εμπορικής και καλλιτεχνικής δραστηριότητας μέσα από την ενθάρρυνση δράσεων για καλλιτέχνες και σχεδιαστές να επιδείξουν τις δημιουργίες τους με βάση το μετάξισε διάφορες μορφές τέχνης και χειροτεχνίας.

Μια σημαντική διάσταση αυτού το Φεστιβάλ αφορά στον διεθνή του χαρακτήρα. Δεδομένου του διεθνούς χαρακτήρα του μεταξιού ως εμπορικού προϊόντος αλλά της διεθνούς πλέον δικτύωσης του Σουφλίου, όπως για παράδειγμα η ανάπτυξη δεσμών με πανεπιστήμια/σχολέςμόδας και καλών τεχνώνστην Ελλάδα αλλά καιπαγκοσμίως, το Φεστιβάλ θα επιδιώκει την πλαισίωσή του με ένα πλέγμα δράσεων που θα απευθύνεται σε φοιτητές και φορείς του εξωτερικού. Συγκεκριμένα, προβλέπεται επίσης η καθιέρωση “summerschools” που θα φιλοξενούν φοιτητές διαφόρων ακαδημαϊκών πεδίων (πολιτισμός, μόδα, τέχνη κλπ) με σκοπό με τη γνωριμία τους με διάφορες πτυχές του μεταξιού.

Συνολικά, η καθιέρωση ενός Φεστιβάλ Μεταξιού στην περιοχή μπορεί να αναβαθμίσει σημαντικά το πολιτιστικό και τουριστικό προϊόν της περιοχής μας, δημιουργώντας ένα θεσμό ταυτόσημο με την ιστορία και την παράδοση της περιοχής, ένα θεσμό που θα αποτελέσει μια δυναμική έκφραση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της κοινωνικής συμμετοχής.

Σύλλογος Φίλων Μετάξης «Η Χρυσαλλίδα»

Τηλ. 6947806093

E-mail: info@silkmuseum.gr